CÜMLENİN ÖGELERİ

Cümlenin ÖgeleRİ

   Cümle, bir düşünceyi, bir dileği, bir haberi ya da duyguyu tam olarak anlatan, bir veya birden çok sözcükten oluşmuş anlatım birimidir. Cümle içindeki sözcüklerin tek başlarına ya da diğer sözcüklerle grup oluşturarak yaptıkları göreve de öge denir.
   Cümlenin oluşumu için çekimli bir fiil ya da ek fiille çekimlenmiş isim soylu bir sözcük gerekir. Bu iki unsurdan birinin özelliklerine sahip bir sözcük, bir cümleyi oluşturmak için yeterlidir.

Cümlenin öğeleri bulunurken şu kurallara dikkat edilmelidir:

♦ Önce yüklem belirlenir, sonra yükleme çeşitli sorular sorularak öteki öğeler bulunur.

♦ Cümledeki söz öbekleri (tamlamalar, bileşik sözcükler, deyimler, ikilemeler, eylemsi grupları, edat grupları…) bölünmez.

♦ Öğeleri buldurmaya yönelik sorular, cümle içinde, buldurduğu öğenin yerini tutar.

♦ Cümledeki ünlem ifadeleri ve hitap sözcükleri öğe olarak kabul edilmez.

1. YÜKLEM

Cümlede kip ve zaman bildirerek yargıyı ortaya koyan temel unsurdur. Yüklem, tek başına cümle özelliği gösterir. Diğer ögeler yüklemin tamamlayıcı ögeleridir.

Cümlede yüklemi bulmak için herhangi bir öğeye soru soramayız. Onu çekimli durumda bulunan sözcüklerden anlarız. Örneğin;

“Anlıyorum” sözcüğü “anlamak” eyleminin şimdiki zamanla çekimlendiğini gösteriyor. Öyleyse yargı bildiriyor demektir. Dolayısıyla bu, bir cümledir.

“Bugün mutfakta anneme yardım ettim.”

cümlesindeki altı çizili söz birleşik fiil olduğu için,

“Çiftçinin ambarı sabanın ucundadır.”

cümlesindeki altı çizili söz isim tamlaması olduğundan,

“Türkçe dersimize giren kişi genç bir öğretmendi.”

cümlesindeki altı çizili kısım ise sıfat tamlaması olduğundan bölünemez ve bu şekilde yüklem olur.

Örnek(ler)

» Ben işlerimi zamanında yaparım.
cümlesinde “yapmak” sözcüğü, bir yargı taşıdığı için yüklemdir.

» Buradaki evlerin hepsi çok güzeldi.
cümlesinde “güzeldi” sözcüğü bağımsız bir yargıyı sonuca bağladığı için yüklemdir.

» Komşu, komşunun külüne muhtaçtır.
cümlesinde ise “muhtaç” ismi, ek eylemin geniş zamanı ile çekimlenerek yüklem görevini üstlenmiştir.

2. ÖZNE

Cümlede yüklemin bildirdiği işi, hareketi yapan ya da oluş içinde bulunan öğedir. Cümlenin temel öğesidir. Ancak her cümlede bulunmak zorunda değildir.

Cümlede özneyi bulmak için yükleme “kim” ve “ne” sorularını sorarız. Ancak özellikle “ne” sorusu, nesneyi bulmak için de sorulduğundan, biz özne sorusunu yükleme değişik biçimde sorarız. Örneğin;

“Bu elbiseyi annem aldı.”

cümlesinde “aldı” yüklemdir. Özneyi bulmak için yükleme “Alan kim?” diye soruyoruz. Cevap olarak “annem” geliyor. Öyleyse cümlenin öznesi bu sözcüktür.

Cümlede özne yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi, açık olarak verilebileceği gibi, yüklemin çekiminden de çıkarılabilir. Cümlede olmayan, yüklemdeki kişi eklerinden anlaşılan bu tür öznelere “gizli özne” adı verilir.

“Ders çalışmana yardım ederim.”

cümlesinin yüklemi “yardım ederim” sözcüğüdür. Özneyi bulmak için “Yardım eden kim?” diye soruyoruz, “Ben” cevabı geliyor; ancak bu söz cümlede yok, biz bunu yüklemin bildirdiği kişiden çıkarıyoruz. Öyleyse bu cümlenin öznesi gizli öznedir. Bu özne cümlede var olan ögelerden biri sayılmaz.

Yani “Gördüm.” cümlesinde öznenin “ben” olduğu görülse bile bu cümle sadece yüklemden oluşmuş sayılır.

Bazı cümlelerde işi yapan belli değildir. Bu cümlelerde işten etkilenen öğe sözde özne kabul edilir.

“Sokaklar çok güzel temizlendi.”

cümlesinde işi yapan belli değildir. Ama işten etkilenen öğe vardır. “Temizlenen ne?” sorusu bize “sokaklar” sözcüğünü veriyor. Bu şekildeki öznelere sözde özne denir.

Bazı cümlelerde ise özne bulunmaz. Yani eylemi yapan bazen belli değildir.

“Yağmurlu havalarda geziye gidilmez.”

cümlesinde “gidilmeyen ne, gidilmeyen kim?” gibi sorulara cevap alınmaz. Öyleyse cümlenin öznesi yoktur.

Örnek(ler)

» Çocuklar bahçede neşeyle koşuyor. (koşan kim?/ kim koşuyor?)
cümlesinde “koşma” eylemini gerçekleştiren “çocuk­lar”dır. Bunu yükleme sorduğumuz “koşan kim?” sorusu ile bulabiliyoruz.

» Bugün hava çok güzeldi. (güzel olan ne?)
cümlesinde özneyi bulmak için sorumuzu yüklem­le birlikte sorarız: “Güzel olan ne?” Cevap duru­mundaki “hava” sözcüğü özne görevindedir.

3. NESNE

Cümlede yüklemin bildirdiği işten etkilenen öğedir. Yükleme sorulan “kimi, neyi, ne” sorularına cevap verir. Nesneler hâl ekini alıp almamalarına göre iki grupta incelenir.

a. Belirtili Nesne

Nesne görevinde bulunan söz, “-i” hâl ekini almışsa, nesneye belirtili nesne denir.

“Kitabı öğretmenden aldı.”

cümlesinde “kitabı” nesnesi “-i” hal eki aldığından belirtili nesnedir.

b. Belirtisiz Nesne

Nesne görevinde bulunan söz “-i” hâl ekini almamışsa buna, belirtisiz nesne denir.

“Akşama kadar odasında kitap okudu.”

cümlesinde “kitap” nesnesi bu eki almamış ve belirtisiz nesne olmuştur.

Örnek(ler)

» Bugün seni çok aradım. (kimi aradım?)
cümlesinde yükleme sorulan “kimi?” sorusuna ce­vap veren “seni” sözcüğü nesnedir.

» Fuardan kardeşime kitap aldım. (ne aldım?)
cümlesinde “ne” sorusuna cevap veren “kitap” söz­cüğü nesnedir.

»Bu maçı mutlaka izlemeliyim. (neyi izlemeliyim?) (belirtili nesne)
cümlesinde “neyi” sorusuna cevap veren “bu maçı” sözü belirtili nesne olarak kullanılmıştır.

» Adam bir çuval taşıyordu? (ne taşıyordu?) (belirtisiz nesne)
cümlesinde yükleme sorulan “ne” sorusuna “bir çu­val” cevabını alıyoruz. Bu sözcük yalın olarak kulla­nıldığından yani belirtme hâli eki almadığından be­lirtisiz nesnedir.

 NOT  Cümlenin öğeleri bulunurken özne ve nesneyi karıştırmamak için önce yüklemi, sonra özne­yi, daha sonra da nesneyi bulmalıyız.

Örnek(ler)

» Kalemi dün akşam kaybolmuş.
özne                               yüklem
cümlesinde özneyi bulmadan “Neyi kaybolmuş?” sorusunu sorar ve “kalemi” sözcüğüne nesne der­sek yanılmış oluruz. Çünkü önce özneyi bulmalıyız. Buna göre “Kaybolan ne?” sorusunu sorduğumuz­da “kalemi (Onun)” cevabını alırız. Demek ki “kale­mi” sözcüğü nesne değil, öznedir.

4. DOLAYLI TÜMLEÇ

Yüklemin yöneldiği, bulunduğu, çıktığı yeri gösteren öğedir. Yükleme sorulan “-e”, “-de” ve “-den” hâl eklerini alan sorulara aynı ekleri alarak cevap veren sözcük ya da söz öbekleri dolaylı tümleç görevinde bulunur. Soruların ve cevapların aynı ekleri alması zorunluluğu, bunun diğer ögelerle karışmasına engel olur.

“Çözemediği soruları bana sorar.”

cümlesinde altı çizili öğeyi bulabilmek için yükleme “kime” sorusunu soruyoruz. Soru da cevap da aynı eki almış. Öyleyse “bana” sözü dolaylı tümleçtir.

“Akşama eve geç kalmayın.” cümlesinde altı çizili sözcük de “-e” hâl ekini almıştır. Ancak bu ögeyi bulmak için yükleme “ne zaman” sorusunu soruyoruz. Görüldüğü gibi soru hâl eki almadan soruluyor. Öyleyse bu, “-e” hâl eki almış olmasına rağmen dolaylı tümleç değildir.

Aynı durumu “-de” ve “-den” eklerinde de görebiliriz.

“Sabah erkenden dağa çıkacağız.”

“Öğrenciler henüz dersten çıkmadı.”

“Okulun bahçesinde top oynadık.

cümlelerindeki altı çizili sözler dolaylı tümleçtir.

Örnek(ler)

» Baş ucumdaki lâmbayı yakıp, saate baktım. (neye baktım?) (yer tamlayıcısı)
cümlesinde yükleme sorulan “neye” sorusuna ce­vap veren “saate” sözcüğü dolaylı tümleçtir.

» Seninle evde konuşacağım. (nerede konuşacağım?) (dolaylı tümleç / yer tamlayıcısı)
cümlesinde yükleme sorulan “nerede” sorusuna cevap veren “evde” sözcüğü dolaylı tümleç görevindedir.

 NOT  İsmin “-e, -de, -den” hâl eklerini alan her sözcük cümlede dolaylı tümleç görevinde bulunmaz. Bu ekleri alan sözcükler, cümlede zaman veya du­rum bildirirse, zarf tümleci olur.

Örnek(ler)

» Tam iki saat ayakta bekledik.”  (zarf tümleci)
» Unutma, akşama seninle buluşacağız.” (zarf tümleci)
Yukarıdaki cümlelerde “ayakta ve akşama” sözleri zarf tümleci görevindedir. Bunu yükleme sorduğu­muz sorulardan da anlayabiliriz. Birinci cümlede hâl ekini alan sözcük “nasıl”, ikinci ve üçüncü cüm­ledeki sözcükler ise “ne zaman” sorularına cevap vermektedir.

5. ZARF TÜMLECİ

Yüklemin zamanını, durumunu, miktarını, yönünü, koşulunu vb. bildiren ögelerdir. Bunların her biri değişik bir soruyla bulunur.

“Yazın bol bol kitap okuyacağım.”

cümlesindeki altı çizili zarf “ne zaman”,

“Arabamız engebeli yolda ağır ağır ilerliyordu.”

cümlesinde altı çizili zarf “nasıl”,

“Çocuğun dersleri şaşılacak kadar iyiydi.

cümlesindeki altı çizili zarf “ne kadar”,

“Ayakkabıları içeri alın.”

cümlesindeki altı çizili zarf “nereye” sorusuna cevap vermiştir. Yükleme sorulan bu sorulara cevap veren ögeler daima zarftır.

Örnek(ler)

» Batuhan bugün derse gelmedi. (ne zaman gelmedi?) (zarf tümleci)
cümlesinde yükleme sorulan “ne zaman” sorusuna cevap veren “bugün” sözü zaman bildiren zarf tüm­lecidir.

» Tuğçe derslerine çok çalışırdı. (ne kadar çalışırdı?) (zarf tümleci)
cümlesinde yükleme sorulan “ne kadar” sorusuna cevap veren “çok” sözcüğü miktar bildiren zarf tümleci görevinde kullanılmıştır.

 NOT  Aşağı, yukarı, içeri, dışarı, ileri, geri vb.” sözcük­ler, yalın halde kullanıldığında zarf tümlecidir. An­cak bu sözcükler isimlere eklenen hâl eklerini aldıklarında zarf tümleci olmaz, cümlenin farklı bir ögesi olur.

Örnek(ler)

» Ahmet, dışarıya çıkmıştı. (nereye çıkmıştı?) (dolaylı tümleç / yer tamlayıcısı)
cümlesinde “Nereye çıkmıştı?” sorusuna cevap ve­ren “dışarıya” sözcüğü “-e” hal eki aldığı için dolay­lı tümleçtir.
» Görevli, içeriyi kontrol etti. (nereyi kontrol etti?) (nesne)
cümlesinde “Nereyi kontrol etti?” sorusuna cevap veren “içeriyi” sözü hal eki aldığı için nesne göre­vindedir.

» Aşağı bakma sakın.
cümlesinde “Nereye bakma?” sorusuna cevap ve­ren “aşağı” sözü hal eki almadan yön bildirdiği için zarf tümlecidir.

Edat Tümleci

Yüklemin ne ile (hangi araçla), kimin ile, hangi amaçla, yapıldığını gösteren söz öbeklerine edat tümlecidenir. Yükleme sorulan “ne ile, ne için, kiminle, kimin için?” sorularıyla bulunur.

Edat tümleci olarak adlandırılan tümleçler de birer zarf tümlecidir. Çıkmış sorularda, seçeneklerde bile olsa, edat tümleci adının geçtiği görülmemiştir. Ancak bazı soruların çözümünde yardımcı olduğu söylenebilir. Eğer seçeneklerde “edat tümleci” adı geçmiyorsa, siz “edat tümleci” olarak gördüğünüz söz öbeklerine zarf tümleci de diyebilirsiniz.

Örnek(ler)

» O, bütün yazılarını, dolma kalemle yazar. (ne ile yazar?)
» Bu araştırmayı arkadaşlarıyla yapmış. (kiminle yapmış?)
» Bu yemekleri sizin için hazırladım.(kimin için?)

Ara Söz

Herhangi bir ögenin açıklayıcısı olarak cümleye gi­ren, iki virgül veya iki kısa çizgi arasında yer alan, cümleden çıkarıldığında cümlenin anlamında her­hangi bir daralmaya yol açmayan, bazen bağımsız olarak da cümleye girebilen sözcük ya da sözcük gruplarına ara söz denir.

Örnek(ler)

» Dil, insanın en güçlü silahı, konuştukça etkisini gösterir.
» İzmir’e, doğduğu kente, gidiyordu.
» Yaşlı adam onu, kara kuru çocuğu, bağrına bastı.
Yukarıdaki cümlelerde ara söz, cümlenin sırasıyla “özne, dolaylı tümleç, nesne” gibi öğelerini oluştur­muştur.

» Ülkenize, Belçika’ya, bizi de davet eder misiniz?
» Dünyanın en yüksek noktasına, Everest’e, bir Türk sporcu da tırmandı.
cümlelerinde “Belçika” ve “Everest’e” sözleri ara sözdür ve dolaylı tümleçlerin açıklayıcısı olarak kul­lanılmıştır.

CÜMLE VURGUSU:

Cümlede asıl anlatılmak istenen öge vurgulanır. Biz konuşurken, önemsediğimiz ögeyi cümlenin herhangi bir yerinde ses tonumuzu yükselterek vurgulayabiliriz. Ancak yazıda bunu yapamayacağımızdan, vurgulamak istediğimiz öğeyi yükleme yaklaştırırız. Yani cümlede yükleme en yakın öğe, en çok vurgulanan öğedir.

“Babam bizi dün fuara götürdü.”

cümlesinde yükleme en yakın olduğu için dolaylı tümleç,

“Babam bizi fuara dün götürdü.”

cümlesinde yükleme en yakın olduğu için zarf tümleci;

“Babam fuara dün bizi götürdü.”

cümlesinde yükleme en yakın olduğu için nesne;

“Dün fuara bizi babam götürdü.”

cümlesinde yükleme en yakın olduğu için özne vurguludur.

      Cümlenin Öğeleri Test-1

1. Biraz önce bir boğanın keskin boynuzlarıyla ciğerleri parçalanan ispanya'nın en ünlü matadoru, arenanın altındaki loş bir odada, önünde mumlar yanan bir Meryem Ana resminin altına yerleştirilmiş sedyede ölürken, dışarıdan yeni matadoru alkışlayan kalabalığın coşkulu haykırışları gelir.

Bu cümlenin öğeleri ve öğe dizilişi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Zarf tümleci – Dolaylı tümleç – Özne – Yüklem

B) Özne – Nesne – Zarf tümleci – Yüklem

C) Özne – Zarf tümleci – Nesne – Yüklem

D) Nesne – Dolaylı tümleç – Özne – Yüklem

E) Zarf tümleci – Özne – Nesne – Yüklem

2. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde öğelere ayırmada bir yanlışlık yapılmıştır?

A) Semavi Bey / bir sabah / babasının kahvaltıya inmemiş olduğunu / gördü.

B) İçine / yağmurlu bir günde birdenbire / açan güneş gibi doyumsuz bir sevinç / doldu.

C) Hiç kurtulamayacağını sandığı adam / sonunda / ölmüştü.

D) Babasının ölümünü takip eden bir hafta boyunca / bunları / anlattı.

E) Uzak akrabaların yalancı gözyaşlarıyla dolu geçen bir hafta / onu / çok / yormuştu.

Anımsadıkça bilebilecek insan

Neyi unutmaması gerektiğini

3. Yukarıdaki dizelerde aşağıdaki öğelerden hangisine yer verilmemiştir?

A) Özne   B) Nesne   C) Zarf tümleci   D) Dolaylı tümleç   E) Yüklem

4. Aşağıdaki cümlelerin hangisinde özne açıklayıcısıyla birlikte verilmiştir?

A) Biz, yalnızlığa meraklı olanlar, bu habere çok sevindik.

B) Halit Fahri o tarihlerde Son Posta'da yazıyordu.

C) O yarışmada benim öykümü, inşirah'ı, birinci seçmişlerdi.

D) Bütün sınıf hep bir ağızdan o şarkıyı, Ayrılık'ı, söylüyorduk.

E) Hocamızın son oyununa, Baykuş'a, bayılmıştım.

I. Veda ettim, gençliğimin gamsız geçen rüyasına

II. Sen sahip olursan bu vatan batmayacaktır.

III. Çıktım, aşkın nihayeti bulunmayan sahrasına

IV. Kargalar topladı hep döktüğümüz taneleri

5. Numaralanmış dizelerden hangi ikisi öğelerinin sıralanışı bakımından özdeştir?

A) I. ve II.   B) II. ve III.   C) III. ve IV.   D) II. ve IV.   E) I. ve III.

6. Bana yabancılaşmış olan şeyleri nasıl birbirinden ayırıp mühürlenmiş odalara kapatacağımı öğrendim.

Bu cümlenin öğeleri ve öğe dizilişi aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) Dolaylı tümleç – Nesne – Yüklem

B) Nesne – Yüklem

C) Özne – Yüklem

D) Özne – Nesne – Yüklem

E) Zarf tümleci – Nesne – Yüklem

7. Günümüzde, modern tiyatronun bütün problemini benimsemiş geniş repertuarlı, hiç olmazsa dışarıyı adım adım takip eden bir Türk sahnesi vardır.

Bu cümlenin öğeleri ve öğe dizilişi aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) Özne – Yüklem

B) Nesne – Yüklem

C) Zarf tümleci – Özne – Yüklem

D) Dolaylı tümleç – Nesne – Yüklem

E) Özne – Nesne – Yüklem

8. Ben, bir kenarda, yüreğim boğazıma tıkanmış bir halde, milli bir savaşın arifesindeki bu basit, bu aşağılık konuşmaları dinliyordum.

Bu cümlenin öğeleri ve öğe dizilişi aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) Özne-Zarf tümleci-Nesne-Dolaylı tümleç- Yüklem

B) Özne-Dolaylı tümleç-Zarf tümleci-Nesne- Yüklem

C) Özne-Nesne-Zarf tümleci-Dolaylı tümleç- Yüklem

D) Özne-Zarf tümleci-Dolaylı tümleç-Nesne- Yüklem

E) Özne-Nesne-Dolaylı tümleç-Zarf tümleci- Yüklem

9. Sade yazmakla zamanına göre çok ilerde olan Akif, şiirimize halk dilini, mahalle, sokak konuşmasını getirmiştir.

Bu cümlede aşağıdaki öğelerden hangisine yer verilmemiştir?

A) Özne   B) Nesne   C) Yüklem   D) Zarf tümleci   E) Dolaylı tümleç

10. Vurgulanmak istenen öğe yükleme en yakın yere getirilir.

Aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesne vurgulanmıştır?

A) Geçen hafta yemeğe biraz geç katıldım.

B) Bir maliyeci, yeni vergi sistemleri üstüne bizi aydınlattı.

C) Denemede, olaylar daha nesnel bir açıdan ele alınmış.

D) Bazıları da yöneticilik dönemindeki anılarına yer veriyordu.

E) Bu politikanın, sanatçıları sürükleyeceği açmazlar üzerine konuşuyordu.

Ankara'nın Gençlik Parkı,

Her sabah güneşle sulanan bir karanfildi.

11. Yukarıdaki ikili dize, bir cümle olarak düşünüldüğünde, cümlenin yüklemi aşağıdakilerden hangisi olur?

A) bir karanfildi

B) sulanan

C) sulanan bir karanfildi

D) güneşle sulanan bir karanfildi

E) her sabah güneşle sulanan bir karanfildi

12. Sinan, bir geleneği tek başına tüketen, kendinden sonra gelenlere pek az bir şey bırakan sanatkârlardandır.

Yukarıdaki cümlenin öğeleri ve öğe dizilişi aşağıdakilerden hangisinde verilmiştir?

A) Özne – Nesne – Yüklem

B) Nesne – Yüklem

C) Özne – Yüklem

D) Özne – Zarf tümleci – Yüklem

E) Dolaylı tümleç – Yüklem

13. Onda, bitmez tükenmez yolculukların yarattığı sabır, kuşlar ve kurtlarla düşüp kalkmanın verdiği sadelik, bir yüksek yaşantı ilkesi haline gelmiştir.

Bu cümlenin ögeleri ve öğe dizilişi aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir?

A) Dolaylı tümleç – Özne – Yüklem

B) Dolaylı tümleç – Nesne – Yüklem

C) Özne – Nesne – Yüklem

D) Özne – Zarf tümleci – Yüklem

E) Nesne – Dolaylı tümleç – Yüklem

14. Biz Selçuklu'yu, geçen asrın başlarında Avrupa'nın Gotik ve Romen sanatlarını yeniden keşfetmesi gibi keşfediyoruz.

Bu cümlede aşağıdaki öğelerden hangisine yer verilmemiştir?

A) Özne   B) Nesne   C) Zarf tümleci   D) Dolaylı tümleç   E) Yüklem

15. Aşağıdakilerden hangisi iki öğeli bir cümledir?

A) Matematik problemlerini çözerken önce onları sadeleştirmek gerekir.

B) Namus sözü bu saf, temiz ev kadınında büyük bir tesir bıraktı.

C) İstanbul toprağının her köşesinde Türk ruhunun bir safhası vardır.

D) Türk halkı, tarihin her çağında, kendi malı olan her yüce şeye sadık kalmıştır.

E) Asker mektupları en saf, en halis duyguların, sevgilerin ve hasretlerin hazinesidir. 

I. Tiyatroda, sanatın zirvesini yaşıyordu.

II. Sanatkârın en büyük sanat göstergesi eserleridir.

III. Süleymaniye Camii yüksek bir sanat eseridir.

IV. Sana hanlar hanı Alp Aslan'ı, kitabım anlatsın.

16. Numaralanmış cümlelerden hangi ikisi, iki öğeli bir cümledir?

A) I. ve II.   B) II. ve III.   C) III. ve IV.   D) I. ve III.   E) II. ve IV.

17. Samanyolu, sarı altın tozundan göz alabildiğine bir bulut gibi, göğün yanından öbür yanına uzanıyordu.

Bu cümlenin öğeleri ve öğe dizilişi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Özne – Zarf tümleci – Dolaylı tümleç – Yüklem

B) Özne – Dolaylı tümleç – Zarf tümleci – Yüklem

C) Özne – Zarf tümleci – Nesne – Yüklem

D) Nesne – Zarf tümleci – Dolaylı tümleç – Yüklem

E) Nesne – Dolaylı tümleç – Özne – Yüklem

18. Küçük Ali, siyah kuşağı, mavi aba paltosu, deriden torbasıyla, koyunlarını otlatan mini mini bir çobana benziyordu.

Bu cümlenin öğeleri ve öğe dizilişi aşağıdaki seçeneklerin hangisinde verilmiştir?

A) Özne – Nesne – Zarf tümleci – Yüklem

B) Özne – Dolaylı tümleç – Nesne – Yüklem

C) Zarf tümleci – Dolaylı tümleç – Yüklem

D) Özne – Zarf tümleci – Dolaylı tümleç – Yüklem

E) Nesne – Özne – Dolaylı tümleç – Yüklem

19. Aşağıdaki dizelerden hangisi özne ve yüklemden oluşmuş bir cümledir?

A) Yüzümün yalnızlığını sunuyorum insanlara

B) Yüreğimi dağlayan günlerin sesini dinleyin

C) Kavak ve söğüt ağaçları, kerpiç evler tanıktı

D) Gençliğimize tutunarak kısa adımlarla yürüyoruz.

E) Yeniden yaratılmanın coşkusuyla koşacağız hayata

20. Aşağıdaki cümlelerden hangisi nesne ve yüklemden oluşmuştur?

A) Hiç kimseyi o köpek kadar sevdiğimi sanmıyorum.

B) Boğucu bir kömür kokusu duyuluyordu havada.

C) Gözleri kapalı da olsa, bu gülümsemeyi hissedebilirdi.

D) Şimdi, kaçınılmaz düşüşten önceki endişeyi uzatıyordu.

E) Güneş, akşam karanlığından önce son bir ışığını göndermişti.

I. Kararsızlık ve tembellik, başarısızlığın kapısıdır.

II. Düşüncesizlik ve üzüntü, yanlışlarımızın tek nedenidir.

III. Kelimeler, köklerine inildikçe eşyayı ve insanı verir.

IV. Bir insanın gerçek karakteri, eğlencesiyle anlaşılır.

21. Numaralanmış cümlelerin hangi ikisi öğeleri ve öğelerinin dizilişi bakımından özdeştir?

A) I. ve II.   B) II. ve III.   C) II. ve IV.   D) III. ve IV.   E) I. ve III.

22. (I) Seni uyutmayan, içindeki o yangınlı hesaplaşmaydı. (II) Kapalı bir kapı önüne bırakılmış yaralı bir kuş gibiydim. (III) Siz, yeryüzünün çok şanslı birkaç kişisinden birisiniz. (IV) Sıradan bir arkadaşınız, kendisinin yanında olmanızı bekler.

Yukarıdaki numaralanmış cümlelerden hangileri öğeleri ve öğelerinin sıralanışı yönünden aynıdır?

A) I. ile II.   B) II. ile III.   C) III. ile IV.   D) I. ile III.   E) II. ile IV.

23. Cümlede önemsenen öğeyi vurgulamanın bir yolu da onu yükleme yaklaştırmaktır.

Bu açıklamaya göre aşağıdaki cümlelerin hangisinde nesne vurgulanmıştır?

A) Bu yokluğu kendime ben hazırladım.

B) Sesin suskunluğumuzu bölerdi.

C) Benim de saçlarım kokardı.

D) En çok beni yaralayanlara yardım ederim.

E) Kendimi başka bedenlerde cezalandırıyordum.

CEVAP ANAHTARI

1-A 2-B 3-D 4-A 5-E 6-B 7-C 8-B 9-D 10-B 11-E 12-C 13-A 14-D 15-E 16-B 17-A 18-D 19-C 20-A 21-A 22-D 23-B

https://prezi.com/p/s5xkyrwzylko/cumlenin-ogeleri/

https://drive.google.com/open?id=1-6-RjfX7jQFKgaknPu7_3Fz-p3iFwR4v